Портрети Норини Боло (КИРГИЗИСТОН)
Оё Норин оби зиёд дорад ё кам?
Кӯҳҳои Қирғизистонро аксар вақт «бурҷи обӣ» -и вохаҳои кишоварзии Осиёи Миёна меноманд. Аммо дар тӯли якчанд сад километр аз ин водии баландкӯҳ, ҷараёни Норин маҷрои амиқи обгузарро дар байни кӯҳҳо ва нишебҳо ҷойгир кард. Ин ба он оварда мерасонад, ки дар асл танҳо як қисми ками обҳои Норин барои обёрӣ ё нӯшидан мустақиман дастрасанд. Дарё чунон амиқ ҷойгир аст, ки баъзан қариб ки ноаён мешавад.
Гарчанде ки далелҳои бойи таърихӣ мавҷуданд, ки дар ин ҷо халқҳои мухталиф зиндагӣ мекарданд ва инчунин тиҷорати фаъол бо Чин мавҷуданд, минтақаи Норин аксар вақт ҳамчун минтақаи «нообод», дар айни замон, «воқеан қирғиз» пазируфта мешавад. Чорводории бодиянишин, ки доираи мавсимии муҳоҷираташ то 200 км мебошад, ки онро тибқи стандартҳои муосир муҳоҷирати васеъ ҳисобида мешавад, такягоҳи иқтисодиёт мебошад.
Мисли дигар ҷойҳои Осиёи Миёна, оилаҳо кӯшиш мекунанд, ки нафареро аз оила ба кори музди устувор ҷалб кунанд ё барои пул кор кардан ба хориҷа фиристанд. Ғайр аз парвариши чорво, мардум дар боғҳои сабзавот ва киштзорҳо ба парвариши зироат машғуланд: картошка, зироати муҳим аст, алахусус барои хонаводаҳои камбизоати дорои шумораи камтарини чорво. Гарчанде ки Норин ҳамчун минтақаи чорводорӣ маълум аст, аммо боқимондаҳои системаҳои обёрии асри Х вуҷуд доранд. Ҷанҷолҳои байни биҳо дар заминаи обёрӣ ба дараҷае муҳим буданд, ки садҳо сол дар ёди мардум боқӣ монданд. Амалияи кунунии тақсимоти об тавассути ассотсиатсияҳои истифодабарандагони об аксар вақт танқид карда мешавад. Бисёре аз кишоварзон онҳоро сатҳи нолозим ва гаронарзиши бюрократия мешуморанд.
Вақте ки мардуми маҳаллӣ минтақаи Норинро тавсиф мекунанд, онҳо одатан аз кӯҳҳои баланд ва чарогоҳҳои баландкӯҳ ба монанди Сон-Кӯл ёдовар мешаванд, ки бо равған ва гӯшти худ машҳур аст.
Худи дарёи Норин кам ҳамчун чизи зебо ё арзишманд ёдовар мешавад. Баъзан одамон бо ифтихор «об тиллои мост» эълон мекунанд ва аз он норозӣ мешаванд, ки ин сарват аз сабаби набудани сарбанд зоеъ меравад. Аксари сокинони Норин ҷонибдори табдил додани Норин ба як қатор обанборҳо буданд, зеро зимистони шадид ва қатъ шудани барқ мушкилот эҷод мекунад. Аммо лоиҳаи Русияву Қирғизистон оид ба бунёди силсилаи Нерӯгоҳи Норини Боло аз соли 2016 ба далели муттаҳам кардани тарафҳо ба таъхир афтод. Пиряхҳои Тиёншон бинобар тағирёбии иқлим босуръат об мешаванд: савол дар бораи он ки оё сарбандҳои нав воқеан қувваи барқи арзон дода метавонанд ё не, кайҳо боз боқӣ мондааст. Инчунин нигарониҳо вуҷуд доранд, ки оё онҳо бо меъёрҳои баланди бехатарӣ, ки дар минтақаи фаъоли сейсмикӣ заруранд, сохта мешаванд?Лоиҳаи сарбандҳои оянда. Манбаъ: https://saiga20k.livejournal.com
